Erik en Michiel: “Bij De Oesterzwammerij tonen we een alternatieve, circulaire manier van landbouw”
De Oesterzwammerij is een circulaire kwekerij in Bloemendaal. Erik Boele en Michiel de Ruiter kweken er oesterzwammen op koffieprut en verwerken deze zwammen tot bitterballen en kroketten. “Het gaat ons niet alleen om het kweken en de producten, maar vooral om te laten zien hoe we dit soort circulaire landbouw vorm kunnen geven in en bij de stad - we noemen onszelf ook wel story tellers”, aldus Erik Boele.
De kwekerij is gevestigd in een aantal oude (was)ruimtes van een voormalig klooster in Bloemendaal, dat op de nominatie staat gesloopt te worden. “Er kan elk moment besloten worden dat we er uit moeten”, vertelt Erik. “Maar daarnaast is het voor ons ook nodig om geklimatiseerde ruimte te vinden in of rondom Haarlem. Dan kunnen we met de kwekerij ook weer de volgende stap maken.”
“Naast geklimatiseerde kamers om te kweken, willen we ook een ruimte om het verhaal te vertellen”, gaat Erik enthousiast verder. “We zien onszelf echt als ambassadeurs van de circulaire (stads)landbouw. De koffieprut die we als substraat gebruiken voor de oesterzwammen halen we op bij de horeca die weer onze kroketten en bitterballen afneemt. Zo kunnen we de true price van onze vegetarische snacks verantwoorden en de reststroom als service kosteloos meenemen en verwerken.”
Pionierswerk
Het is meer dan alleen fascinatie voor het duurzaam kweken dat Erik drijft. “Nu al worden we gedwongen als maatschappij harde keuzes te maken over grondstofverbruik”, stelt Erik. “We zullen alternatieven moeten hebben om op grote schaal gezond en betaalbaar voedsel te produceren voor de steden. Ons pionierswerk draagt daar aan bij, net als onze ambassadeursrol om circulaire landbouw te promoten.”
“Het is uitdagend om echt duurzaam te kweken”, gaat Erik verder. “Zeker zolang het meeste voedsel niet in de schappen ligt volgens de principes van true pricing. Als dit soort circulair telen echt rendabel zou zijn, zouden veel meer mensen het doen. Onze kwekerij draait, maar we maken onvoldoende marges, voor een gezonde bedrijfsvoering.”
Afval als grondstof
Industrieel gekweekte oesterzwammen gebruiken een bepaald soort stro uit Spanje, dat hier naar toe getransporteerd wordt. “Niet echt local-to-local”, aldus Erik. “Wij gebruiken lokaal koffieprut, maar er zijn ook mogelijkheden om reststromen van hout via de gemeente te krijgen. Iedereen die weleens in de herfst in het bos is geweest, weet dat daar ook paddenstoelen op groeien. Met de stengels van tomaten en paprika uit de glastuinbouw, als zij hun oogst wissel hebben en de oude planten de kas uit gaan, wordt ook al elders geproduceerd. We willen dat soort organisch materiaal dat nu als afval gezien wordt, juist zien als grondstof.”
Circus Circulair
De Oesterzwammerij vindt haar oorsprong in Circus Circulair, een platform van circulaire initiatieven in Haarlem. Daar kwam een tentoonstelling en een beleidsdocument met de gemeente Haarlem uit voort. “De overheid wil echt wel”, zegt Erik. “Circulariteit is een trendy woord in de politiek. Althans, op papier. Als het er dan echt op aankomt, gaat de gemeente toch weer voor de goedkoopste bieder. Daarom is de discussie over true pricing zo belangrijk, dat we de daadwerkelijke kosten zichtbaar maken van bijvoorbeeld de milieu-impact van regulier voedsel.”
Erik en Michiel zijn enthousiast over de mogelijkheden van hun Oesterzwammerij. “De koffieproductie heeft een afvalstroom van 98,8 procent”, zegt Erik. “Slechts twee promille van de grondstoffen – de koffiebonen – eindigt in de koffiekopjes. De rest is koffieprut. Wij zien dat niet als afval, maar gebruiken het als grondstof voor de kweek van oesterzwammen en geven het zo een tweede leven.”
Maar daar houdt het niet op. “Wij willen circulariteit doortrekken tot in alle facetten van onze onderneming”, gaat Erik enthousiast verder. “Zo hebben we speciale doe-het-zelfpakketten om thuis oesterzwammen te kweken op je eigen koffieprut. Daarvoor gebruiken we collectebussen die door de opkomst van QR-codes overbodig zijn geworden.”
Van substraat naar compost
“Ook kijken we wat we kunnen met het koffie substraat als er geen oesterzwammen meer op kunnen groeien. Momenteel doen we onderzoek hoe we daar op een circulaire manier de juiste microbiologie en nutriënten bij kunnen krijgen om er hoogwaardige compost van te maken. We hebben speciaal een medewerker aangenomen die helpt met de teelt van oesterzwammen, maar ook studie maakt van compostrecepten. De compost kan dan weer naar andere stadslandbouwprojecten in onze omgeving. Als dit project slaagt, hebben we wellicht een mooi alternatief gevonden voor dierlijke en synthetische meststoffen.”
De Oesterzwammerij hanteert een puur circulaire visie op grondstoffen en reststromen. “Het is de enige manier om in de toekomst aan ons voedsel te komen”, stelt Erik. “Grondstoffen die nu de landbouw instromen zouden vanwege nieuw beleid wel eens schaars kunnen worden, of zijn niet duurzaam door productiemethode of de lange transportafstanden. Niet duurzame productie houdt een keer op, en dan moeten er alternatieven zijn. Wij hopen met de Oesterzwammerij het verhaal van dat gezonde en duurzame alternatief te vertellen.”
